����ɫ��

Yr hyn sy'n ei gwneud yn unigryw, ac yn fagnet i fiolegwyr morol, yw ei bod yn gartref i lawer o rywogaethau prin ac yn cynnwys nifer fawr o gynefinoedd mewn ardal fach o ryw 0.5 cilomedr sgwâr.

Mae hefyd o ddiddordeb ysol i wyddonwyr ac yn hafan i blymwyr sgwba, oherwydd y clogwyni mesoffotig cyfoethog a’r rheini mewn amgylchiadau llawer mwy bas nag unman arall ym Môr yr Iwerydd, a hynny oherwydd bod y dyfroedd yn dywyll a’r lleoliad yn gynharol gysgodol.

Dywed yr Athro Turner ei bod yn bwysig iawn gwneud astudiaethau hirdymor hir i ganfod newidiadau i gymunedau dŵr dwfn na chawn olwg arnynt yn gyffredinol.��

''Yn anffodus nid oedd ein hastudiaeth yn un barhaus, ond roedd yn cynnwys sawl dilyniant o arsylwadau manwl manteisgar gan wahanol wyddonwyr a gyfunwyd i roi golwg hirdymor o’r newidiadau yng nghymunedau clogwyni tanfor y llyn môr unigryw hwn''

Dywed yr Athro Bell fod yr astudiaethau’n dangos y bu nifer y sbyngau ar y clogwyni’n gymharol sefydlog am o leiaf 20 mlynedd tan 2010.

“Nid ydym yn gwybod yn sicr, ond nododd amryw o arsylwadau a wnaed eisoes i’r dirywiad yn y niferoedd ddigwydd rhwng 2010 a thua 2015. Roedd yr effaith fwyaf i’w gweld ar y safleoedd mwy am y tu mewn, sy’n awgrymu bod y newid yn tarddu o'r llyn neu fod yr amodau cysgodol yn dwysau effaith a ddechreuodd ar yr arfordir o’i gwmpas.”

Roedd sawl achos posib, gan gynnwys achosion o glefyd, cynnydd mewn maetholion neu wres. Mae’r ymchwil yn dal i fynd rhagddo i'r achos, er bod newidiadau yng nghemeg y dŵr yn un achos tebygol iawn.
Fodd bynnag, gwelodd y tîm adferiad hefyd a sbyngau ifanc bellach yn dychwelyd i’r clogwyni tanddwr.��

I’r myfyriwr PhD, Valerio Micaroni, roedd yr ymchwil yn gyfle i gymhwyso ei ddiddordeb yng nghadwraeth bioamrywiaeth y môr ac mewn “coedwigoedd anifeiliaid”, y cynefinoedd hynny a ffurfir gan anifeiliaid sydd ynghlwm yn barhaol â’r swbstrad, fel sbyngau, cwrelau ac anemonïau.

“Roedd yn dda gen i’r prosiect oherwydd roedd yn fodd imi gymhwyso fy ngwybodaeth i broblem wirioneddol a chyfrannu at gadwraeth ecosystem bwysig.”

Dywed y Gweinidog Gwladol dros Dreftadaeth a Diwygio Etholiadol, Malcolm Noonan, fod Llywodraeth Iwerddon yn hapus i gefnogi mwy o waith yn y Llyn Môr.

“Rwy’n falch iawn o gefnogi’r gwaith pwysig hwn yn Lough Hyne - safle sydd wedi’i gydnabod yn fyd-eang am ei gyfoeth mewn bioamrywiaeth - ac i glywed am yr arwyddion cynnar o adferiad posibl o’i ddirywiad diweddar.
“Rwyf hefyd wedi ymrwymo i ddarparu cefnogaeth barhaus i’r ymchwiliadau gwyddonol hyn fel y gallwn gael gwell dealltwriaeth o’r hyn sydd yn achosi’r dirywiad, a beth sy’n dylanwadu ar ei adferiad posibl, fel y gallwn gymhwyso’r gwersi hynny i’n hamgylchedd morol ehangach, ac i helpu i sicrhau amgylchedd morol bioamrywiol, gwydn.”
Awduron y papur yw James Bell a’r myfyrwyr PhD, Valerio Micaroni a Francesca Strano yn Te Herenga Waka, Rob McAllen a Luke Harman o Goleg Prifysgol Corc, John Turner o Brifysgol ����ɫ��, a Christine Morrow a Bernard Picton o Labordy Morol Prifysgol y Frenhines ac Amgueddfeydd Cenedlaethol Gogledd Iwerddon.
��