����ɫ��

Canfu’r astudiaeth, a arolygodd dros 1,368 o gyfranogwyr ledled y Deyrnas Unedig ac Iwerddon, fod 15% o’r ymatebwyr yn dweud eu bod wedi mynd yn sownd, neu bron â mynd yn sownd, oherwydd y llanw ar ryw adeg yn eu bywydau - sy’n cyfateb i 10 miliwn o bobl ledled y Deyrnas Unedig yn gyffredinol. Dywedodd dau o bob tri o’r ymatebwyr hyn eu bod yn ymgymryd â gweithgareddau arfordirol ar y pryd nad oeddent yn ymwneud â dŵr, megis cerdded neu redeg. Dywedodd bron i 60% o’r rhai a adroddodd am brofiad perthnasol eu bod wedi synnu pa mor gyflym y daeth y llanw i mewn a bygwth eu torri i ffwrdd o’u pwynt ymadael.

Datgelodd yr ymchwil nad oes gan bedwar o bob deg o bobl fawr ddim dealltwriaeth o’r llanw, a dim ond hanner sy’n gwirio amseroedd y llanw cyn ymweld â thraeth. Hyd yn oed yn fwy pryderus, dim ond 24% o'r cyhoedd sydd â'r sgiliau angenrheidiol i ddarllen a dehongli amserlenni llanw’n gywir.

Pwysleisiodd Dr Elisabeth Morris-Webb, Cymrawd Ymchwil er Anrhydedd ac ymchwilydd arweiniol ar yr astudiaeth (sydd bellach yn ymchwilydd llythrennedd cefnforol yn Sefydliad Ymchwil Nordland yn Norwy), yr angen dybryd am well addysg gyhoeddus ar y llanw: “Mae ein hymchwil yn amlygu bod llawer o bobl yn ei chael hi’n anodd dehongli tabl llanw mewn ffordd ddefnyddiol ar eu teithiau cerdded lleol. Sy'n ddealladwy iawn o ystyried ei gymhlethdod. Er enghraifft, ar draeth tywodlyd, gall y llanw lenwi cilfachau sydd bron yn anweladwy y tu ôl i chi, gan eich dal ar fanc tywod, neu ar daith gerdded, efallai na fydd pobl yn sylweddoli bod y llanw o amgylch pentir wedi eu cau i mewn i fae bach. Gan weithio gyda Sefydliad Brenhinol y Badau Achub, ein nod yw pontio bylchau gwybodaeth o'r fath a datblygu adnoddau addysgol wedi'u targedu i atal argyfyngau y gellir eu hosgoi.”

Ychwanegodd Thora Tenbrink, Athro Ieithyddiaeth ym Mhrifysgol ����ɫ��: “Dangosodd ein hymchwil i’r meddylfryd y tu ôl i doriad llanw fod llawer wedi’u drysu gan y cyfeiriad y gall y llanw agosáu, a phan maent yn sownd, y cyflymder a’r uchder y gall y llanw godi’n gyflym iddo. Nid yw hyn yn ymwneud â diogelwch unigolion yn unig — mae’n ymwneud â newid canfyddiadau’r cyhoedd o’r môr a sicrhau bod gan fwy o bobl fynediad at y wybodaeth sydd ei hangen arnynt i aros yn ddiogel.”

Gan fod tua hanner arfordir y byd ag amrediad llanw sy'n fwy na dyfnder sefydlog, nid problem Brydeinig yn unig yw mynd yn sownd oherwydd y llanw.  Roedd y tîm ymchwil rhyngddisgyblaethol o Brifysgol ����ɫ�� yn cynnwys Dr Martin Austin (gwyddonydd cefnforol), Dr Liz Morris-Webb (gwyddonydd cymdeithasol morol), a’r Athro Thora Tenbrink (dadansoddwr disgwrs) yn ymgais gyntaf y byd i archwilio ymwybyddiaeth y cyhoedd ac agweddau tuag at y llanw. Mae eu canfyddiadau’n llywio ymgyrchoedd cyhoeddus a mentrau addysgol Sefydliad Brenhinol y Badau Achub yn y dyfodol sydd â’r nod o wella llythrennedd llanw yn y Deyrnas Unedig, ond hefyd yn amlygu’r angen i fynd i’r afael â dealltwriaeth y cyhoedd o’r llanw’n fyd-eang, wrth ddangos sut y gall ymchwilwyr gydweithio ar draws disgyblaethau i leihau’r perygl i fywyd, wrth i’r moroedd godi ac arfordiroedd ddod yn lleoedd mwy anrhagweladwy.

Mewn ymateb i'r canfyddiadau, mae Sefydliad Brenhinol y Badau Achub yn annog y cyhoedd i gymryd camau syml ond hollbwysig cyn ymweld â’r arfordir – megis gwneud yn siŵr eu bod yn gwybod beth fydd y llanw’n ei wneud y diwrnod hwnnw yn y man y maent yn ymweld ag ef. Gellir gwneud hyn trwy ofyn i bobl leol a thrwy wirio ffynhonnell ar-lein y gellir ymddiried ynddi, megis y Swyddfa Dywydd, am amseroedd llanw ac amodau arfordirol. Mae’r llanw’n symud i mewn ac allan ddwywaith o fewn cyfnod o 24 awr, gan amrywio yn ôl lleoliad a dydd, sy’n golygu y gall hyd yn oed traethau cyfarwydd achosi risgiau annisgwyl.

Ategodd Chris Cousens, Arweinydd Diogelwch Dŵr Sefydliad Brenhinol y Badau Achub, y neges hon: “Mae canlyniadau’r arolwg yn agoriad llygad ac yn dangos bod gan gyfran helaeth o’r cyhoedd fylchau mewn gwybodaeth am y llanw. Byddwn yn defnyddio'r canfyddiadau i helpu i lunio ein negeseuon diogelwch mewn ymgyrchoedd cyhoeddus ac addysg wrth symud ymlaen. Atgoffir unrhyw un sy'n ymweld â’r arfordir o bwysigrwydd cadw'n ddiogel a gwirio'r tywydd ac amseroedd y llanw. Os na allwch ddehongli amserlen y llanw, ceisiwch gyngor lleol bob amser a byddwch yn wyliadwrus.”

Mae’r negeseuon allweddol i ymwelwyr arfordirol sy’n deillio o’r ymchwil yn cynnwys: 

1. Gwybod pryd mae’r llanw’n isel yn eich lleoliad. Gall hyn fod yn wahanol iawn yn dibynnu ar eich lleoliad – cofiwch fod pob traeth yn wahanol. Ceisiwch osgoi ynysoedd, creigiau ynysig, banciau tywod a llwybrau cerdded ar bentiroedd pan fo’r llanw’n codi.
2. Cadwch lygad ar yr llanw. Byddwch yn wyliadwrus a chadwch lygad ar eich amgylchoedd ar y traeth.  Gwyliwch gyfeiriad y llanw sy'n dod i mewn, yn ogystal â'i gyflymder a'i gryfder.
3. Gwiriwch eich allanfeydd a byddwch yn ymwybodol ohonynt, yn enwedig os ydych yn cerdded o amgylch pentiroedd clogwynog. 

Gydag ymchwil Prifysgol ����ɫ�� yn arwain y ffordd ar gyfer gwell ymwybyddiaeth ymhlith y cyhoedd, mae Sefydliad Brenhinol y Badau Achub yn obeithiol y bydd gwell gwybodaeth am y llanw’n arwain at lai o argyfyngau ar hyd arfordir y Deyrnas Unedig.  Yn ogystal, mae'r tîm ymchwil yn annog pobl sy'n gweithio gyda defnyddwyr arfordirol ledled y byd, ac ymchwilwyr llythrennedd cefnfor yn benodol, i ddefnyddio'r bylchau hyn mewn gwybodaeth fel man cychwyn ar gyfer mwy o waith ar lythrennedd llanw, fel y gall y cyhoedd fwynhau mynediad diogel a chadarnhaol at arfordiroedd y byd.

Hoffai'r ymchwilwyr a Sefydliad Brenhinol y Badau Achub ddiolch yn arbennig i'r aelodau o'r cyhoedd a gymerodd ran yn yr ymchwil hwn trwy rannu eu profiadau a oedd yn aml yn drawmatig ac weithiau'n bygwth bywyd. Ni fyddai'r cyngor hwn yn bosibl heb eu mewnwelediadau gwerthfawr.